واکنش علمای شیعه در برابر خودکامگی فتحعلی شاه قاجار
نویسنده
چکیده مقاله:
واکنش علمای شیعه در برابر خودکامگی فتحعلی شاه قاجار محمد سلماسیزاده* چکیده این پژوهش به تبیین تأثیر مجتهدان شیعه در مهار خودکامگی مطلق شاهان قاجار میپردازد و در قالب مطالعهای موردی، همزمان با واکاوی منابع دستاول تاریخی در عصر فتحعلی شاه قاجار (1250 - 1212 ق)، میزان سازگاری نظریه استبداد شرقی و شیوه تولید آسیایی مارکس و انگلس را با اوضاع تاریخی آن ارزیابی می کند. پرسش اصلی پژوهش این است: آیا مجتهدان شیعه در جایگاه گروه اجتماعیِ مستقل از حکومت توانستند استبداد مطلق فتحعلی شاه را مهار کنند؟ برای پاسخگویی به این پرسش، با استفاده از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی، منابع دستاول این دوره بررسی و مشخص شده است که نظریه پیشگفته برای تبیین دقیق و علمی رویدادهای تاریخی در بازه زمانی این پژوهش، اطلاق و عمومیت ندارد؛ زیرا به استناد دادههای تاریخی آن منابع، کارکرد مجتهدان شیعه بارها به مهار خودکامگی شاهان قاجار و جلوگیری از ستم حکومت بر مردم انجامیده است. پژوهش نشان میدهد که روابط دوگانۀ مجتهدان و شاه در آن دوره زمانی، بر پایه تأیید همراه با تحدید مجتهدان و پیروی همراه با درخواست مشروعیت شاه، استوار بوده و این ساز وکاری (مکانیسمی) برای مهار خودکامگی مطلق شاهان قاجار در دست مجتهدان شیعه به شمار میرفته است و این نکته خود بر این دلالت میکند که جامعه ایران ساز وکارهایی برای محدود کردن حکومتهای خودکامه داشته است، اما پژوهشگران غربی کمتر بدان توجه کردهاند. * استادیار دانشگاه تبریز، گروه تاریخ، تبریز، ایران. [email protected]
منابع مشابه
بررسی وقایعنگاری ناشناختهای از صدر قاجار (تاریخ فتحعلی شاه قاجار به قلم اورجانی)
یکی از وقایع نگاریهای اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار- که تا کنون معرفی، بررسی و تصحیح انتقادی نشده و در زاویه ناشناختگی و گمنامی مانده است- کتابی خطی تحت عنوان «تاریخ فتحعلی شاه قاجار»، از نویسندهای به نام محمد حسین بدایع نگار اورجانی است. مولف، این کتاب را به دستور فتحعلی شاه در سال 1248ق. به رشته تحریر کشیده است و تنها یک نسخه از آن موجود است و آن نیز، در کتابخانه ملی تبریز نگهداری میشود. او...
متن کاملمحصلان اعزامی به اروپا در زمان فتحعلی شاه (1250-1212 ق.) و سلطنت محمد شاه قاجار (1264-1222 ق.)
متن کامل
سیاست مذهبی فتحعلی شاه قاجار در قبال اهل تسنن در ایران
منابع تاریخ قاجاریه تصویری متشرع از فتحعلی شاه، دومین پادشاه قاجار ترسیم نموده اند. حکومت وی بر بزرگترین مملکت شیعی جهان از یک سو و همجواری ایران با همسایگان پیرو مذهب سنت از سوی دیگر، شناخت سیاست مذهبی وی در قبال اهل تسنن را حائز اهمیت بسیار می سازد که هدف تحقیق پیش رو می باشد. بررسی منابع تاریخی نشان می دهد سیاست راهبردی سلاطین قاجاریه من جمله فتحعلی شاه در قبال اهل تسنن، سیاستی بر مبنای تقاب...
متن کاملبررسی بازتعریف گفتگومندی در آرا میخاییل باختین با نقاشیهای فتحعلی شاه در دوره اول قاجار
مطالعه گفتگو یکی از رویکردهای مطالعه تصاویر در زمان معاصر است و از جمله موضوعاتی است که به طور عمده مورد مطالعه و بازاندیشی انتقادی واقع شده است. حضور انسان در آثار هنری در همه دورهها از موضوعات هنری بوده است. مطالعه انسان و نقش انسان در تقابل با گفتمان زیباییشناسی در آغاز قرن بیستم از نظریههای میخاییل باختین است. او شیوه مطالعاتی خود را بر مبنای انسان، خود و دیگری و گفتگوی مابین آنها قرار ...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 1 شماره 9
صفحات 153- 176
تاریخ انتشار 2013-04
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی برای این مقاله ارائه نشده است
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023